તેને માટે કેવી કાર્યપદ્ધતિ હોય છે? નોંધ ન પાડવાને કારણે જે તે માલિક એડવર્સ પઝેશન કે માલિકીનો હક્કદાવો કરી શકે છે
તમારી જમીન, તમારી મિલકત
> નિલેશ વી. ત્રિવેદી (એડવોકેટ)
રેવન્યુ રેકર્ડમાં પડેલ એન્ટ્રી તપાસવાની કાર્યવાહી અધિકૃત અધિકારીએ કરવાની રહે છે. આ કાર્યવાહી જેટલી સમયસર કે વિના વિલંબે થાય તે પક્ષકારોના હિતમાં હોય છે. મહેસુલી કાયદા હેઠળ ફેરફાર નોંધોના નિકાલની કેવી કાર્યપદ્ધતિ હોય છે તે વિષે જોઇશું:
(૧) કલમ ૧૩૫ - ડી નોટીસ તમામ હિત ધરાવતા પક્ષકારોને મોકલી આપી છે કેમ ? તેની ખાતરી કરવી.
(૨) કોઈપણ તબદીલીનો વ્યવહાર જુદા જુદા કાયદાઓ જેવા કે ખેતીની જમીન ટોચમર્યાદા કાયદો, ગણોત કાયદો, ટુકડા ધારો, નવી શરતની જમીન વગેરે બાબતો અંગે અને પરવાનગીઓ મેળવેલી છે તેની ખાતરી કરવી. જો એક કે એથી વધુ કાયદાનો ભંગ થતો હોવાનું માલુમ પડે તો એન્ટ્રી રિવિઝનમાં લેવા દરખાસ્ત મોકલવાની કાર્યવાહી એન્ટ્રી અંગે નિર્ણય લેનાર અધિકારીએ કરી છે કે કેમ તે જોવું. વાજબી સમયમર્યાદામાં પગલાં લેવાય તેમ પણ કરવું, નહિંતર સરકારશ્રી પોતાનો પક્ષ ગુમાવે તેવું બને, જેથી રેવન્યુ રેકર્ડમાં ઈ-ધરા કેન્દ્રમાં તપાસણી કરી યોગ્ય લાગે તેવી એન્ટ્રીઓ સમયસર અને વિના વિલંબે રિવિઝનમાં લેવા કાર્યવાહી કરવી.
(૩) નામદાર હાઈકોર્ટ અને નામદાર સુપ્રીમ કોર્ટના વિવિધ ચુકાદાઓથી પ્રસ્થાપિત થયું છે કે રેવન્યુ રેકર્ડમાં નોંધ પડે ત્યારથી સરકારશ્રીને જે તે કાયદેસરના તેમજ ગેરકાયદેસરના વ્યવહારની જાણ થઈ છે એવું ગણવામાં આવે છે. તેથી એન્ટ્રીની તારીખથી જો એક વર્ષમાં સરકાર દ્વારા જે તે કાયદાના ભંગ અંગે કાર્યવાહી હાથ ધરવામાં ન આવે તો વાજબી સમયમર્યાદા પછી શરતભંગની કે કોઈ કાયદા નીચેની સુઓમોટો આપમેમળે કાર્યવાહી હાથ ધરી શકાશે નહી અસંખ્ય તેવા ચુકાદાઓ આવેલા છે. આથી એન્ટ્રી મંજુર કે નામંજુર કરનાર અધિકારીએ અગર ઉપલા અધિકારીશ્રી દ્વારા જે તે કાયદા નીચેની કાર્યવાહી સમયમર્યાદામાં હાથ ધરવામાં આવે તે જોવાની ફરજ અને જવાબદારી છે.
(૪) એન્ટ્રી તપાસતી વખતે જે તે કાયદાઓનો ભંગ થયેલો હોવાનું માલુમ પડે ત્યારે તેવી એન્ટ્રી બાબતે સંબંધિત કાયદા હેઠળ કાર્યવાહી કરવા સક્ષમ અધિકારીને કાગળો કાર્યવાહી માટે મોકલી આપવા જોઈએ.
(૫) કોઈપણ હુકમની એન્ટ્રીની નોંધ સામે કોઈ વાંધા અરજી આવે તો તે એન્ટ્રી તકરારી રજિસ્ટરે ચડાવવી નહીં પરંતુ જે તે હુકમ અન્વયે નોંધ પાડવામાં આવી હોય તે હુકમ સામે યોગ્ય સક્ષમ અધિકારીને અપીલ/રિવિઝન કરવા લેખિત જાણ કરી, હુકમની એન્ટ્રી પ્રમાણિત કરવી. આમ સરકારી કોઈપણ હુકમની એન્ટ્રી નામંજુર કરી શકાય નહીં.
(૬) બિનખેડુતને ખેતીની જમીનનું વેચાણ, નવી શરતની જમીનનું ગેરકાયદે વેચાણ, ટોચમર્યાદાના કેસ પેન્ડિંગ હોવા છતાં જમીન માલીક દ્વારા જમીનનું વેચાણ તથા ટુકડા ભંગનું વેચાણ, લેન્ડ રેવન્યુ કોડની કલમ-૬પ નો ભંગ કરીને બિનખેતી કૃત્ય, ચોકક્સ હેતુ માટે વેચાણ કે પટેથી આપેલી જમીનમાં હેતુફેર કે શરતભંગનું કૃત્ય વગેરે પ્રકારની તમામ બાબતો સરકારી અધિકારી તરીકે ધ્યાનમાં આવે કે તુરંત જ જે તે કાયદા નીચે કાર્યવાહી હાથ ધરવા કાયદેસર રીતે પગલાં લેવાં. આવા કિસ્સાઓમાં પણ નામદાર ગુજરાત હાઈકોર્ટ તથા નામદાર સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા વાજબી સમયમર્યાદામાં પગલાં લેવામાં આવેલ નથી તેવું કારણ આપીને નીચેની કોર્ટોના હુકમો રદ થતા હોય છે. તેથી સમયમર્યાદામાં કાયદેસરની કાર્યવાહી કરવાની તકેદારી રાખવી.
(૭) સક્ષમ અધિકારીના દરેક હુકમની તથા રજિસ્ટર્ડ દસ્તાવેજની ગામ દફતરે એન્ટ્રી અવશ્ય પાડવી. જમીન સંપાદન થયેલી હોવા છતાં/ સરકાર પ્રાપ્ત થયેલી હોવા છતાં નોંધ ન પાડવાને કારણે જે તે માલિક એડવર્સ પઝેશન કે માલિકીનો હક્કદાવો કરતા હોય છે, જેથી આ બાબતે ચોકસાઈ રાખવી. હક્કપત્રકની ફેરફાર નોંધો સંબંધમાં જમીન મહેસુલ અધિનિયમ/નેયમો તથા સરકારશ્રીના વખતોવખતના ઠરાવો અને સૂચનાઓ તથા કેસના ગુણદોષ ધ્યાને લઈ હુકમ કરવાના હોય છે. ફેરફાર નોંધનો નિર્ણય સરકારના હિતને નુકસાનકર્તા બાબત બનતી હોય ત્યાં અચુકપણે ઊંડાણપૂર્વક અને ગંભીરતાથી વિચારવું જોઈએ. પક્ષકારો વચ્ચેની બાબતમાં કાયદો અને સરકારી સૂચનાઓને અનુસરવી જરૂરી બને છે. નામદાર હાઈકોર્ટ તથા નામદાર સુપ્રીમકોર્ટના ચુકાદા સંબંધિત કેસને અનુલક્ષીને હોય છે એટલે જાણકારીના હેતુથી ઉપયોગી નીવડે પરંતુ સર્વસામાન્ય બાબત તરીકે પ્રાંત અધિકારીશ્રી સમક્ષ ચાલતા કેસની પ્રક્રિયામાં સરકારશ્રીની સ્થાયી સૂચનાઓને ઉલ્લંઘનકર્તા હોય તો સરકારી હિત વિરુદ્ધ નિર્ણય લઈ શકાય નહીં. મંદિરના ટ્રસ્ટની જમીન વહિવટકર્તા તરફથી વેચાણ કરવા અંગે પબ્લીક ટ્રસ્ટ અધિનિયમ હેઠળ તેમજ જમીન મહેસુલ કાયદા અને નિયમોની જોગવાઈ લાગુ પડે તે અંગેના તકરારી કેસમાં હુકમની બાબતો-વિગતો ટુંકમાં જોઈએ.
(૮) જમીન રેવન્યુ રેકર્ડમાં મંદિરના પુજારીના ખાતે આવેલ-ચાલતી હતી. તેઓએ આ જમીન રજિસ્ટર્ડ દસ્તાવેજથી વેચાણ કરતાં વેચાણની ફેરફાર નોંધ પડીને મંજુર પણ થયેલ ત્યારબાદ ઉત્તરોત્તર વેચાણો પણ થવા પામેલ, જે વેચાણની નોંધો પડીને મંજુર થયેલ તેવી નોંધો સામે નાયબ ક્લેક્ટરશ્રી, સમક્ષ અપીલ/અરજી થતાં નાયબ કલેક્ટરશ્રીએ વિવાદ અરજી નામંજુર કરી હતી. જેની સામે પક્ષકારોએ કલેકટરશ્રીને રીવીઝન અરજી કરતા કલેક્ટરશ્રી, અમદાવાદએ પોતાના હુકમથી રિવિઝન અરજી મંજુર કરી વેચાણની નોંધ રદ કરી હતી. કલેક્ટરના હુકમ વિરુદ્ધ ખાસ સચિવ (મહેસુલ વિભાગ(અપીલ્સ) અમદાવાદ સમક્ષ થયેલ રિવિઝન અરજી નામંજુર કરવામાં આવી હતી તથા કલેક્ટરશ્રીનો હુકમ કાયમ રાખવામાં આવ્યો હતો.
(૯) એસ.એસ.આર.ડી.ના ટુંકમાં તારણ અને હુકમ નીચે મુજબની વિગતે કરવામાં આવ્યો હતો. વાદવાળી જમીન મુંબઈ સાર્વજનિક ટસટ અધિનિયમ ૧૯૫૦ અન્વયે નાયબ ચેરીટી કમિશ્નરશ્રી સમક્ષ મંદિર ટ્રસ્ટ નોંધાયેલું હોય અને તેના પૂજારી તરીકે વ્યકિતનું નામ રેકર્ડમાં અગાઉ દાખલ કરવામાં આવેલ છે. સદર મિલકત ટ્રસ્ટની મિલકત તરીકે નોંધાયેલી છે તેમ છતાં પણ વાદવાળી જમીનનું વેચાણ કરતાં પહેલાં ચેરીટી કમિશ્નરશ્રીની ટસ્ટના કાયદાની કલમ-૩૬ હેઠળ ફરજિયાત મેળવવાની થતી મંજુરી મેળવી નથી. પુજારી તે વહિવટદાર પગારદાર છે જેથી જમીનના માલીક કે ખેડૂતના હક્ક મળતા નથી. જેથી ટ્રસ્ટની માલિકીની જમીનની તબદીલી/વેચાણ ચેરીટી કમિશ્નરની પરવાનગી વગર કરી શકે નહીં. મંદિર ટ્રસ્ટના પુજારીને વ્યકિતની હેસિયતથી ખેડૂતનો દરજ્જો પ્રાપ્ત થતો નથી. આથી જમીન વેચાણ, તબદીલી, ગીરો કે બક્ષીસ કરવાના હકકો વ્યક્તિગતને પ્રાપ્ત થતા નથી અને જમીનના કબજેદાર ધાર્મિક સંસ્થા અગર સખાવતી સંસ્થાએ ગણવાના રહે છે.
(૧૦) સરકારશ્રીની સ્થાયી સૂચના હુકમો મુજબ મંદિરના પુજારી તબદીલ, ગીરો, બક્ષિસ કે અન્ય તબદીલી કરી શકે નહીં. મુંબઈ સાર્વજનિક ટ્રસ્ટ અધિનિયમની કલમ-૩૬ મુજબ ચેરીટી કમિશ્નરશ્રીની પૂર્વ મંજુરી મેળવ્યા સિવાય વેચાણ પણ કરી શકાય નહીં. આમ ટ્રસ્ટની નોંધાયેલ મિલકતનું ચેરીટી કમિશ્નરશ્રીની મંજુરી વિના થયેલું વેચાણ માન્ય રાખી શકાય તેમ ન હોવાથી કલેક્ટરશ્રીએ અગાઉ નાયબ ક્લેક્ટરશ્રીનો હુકમ રદબાતલ ઠરાવવા જે હુકમ કરેલ તે યોગ્ય જણાતો હોવાથી ક્લેક્ટરશ્રીનો હુકમ કાયમ રાખેલ છે. ઉપરની વિગતે તારણો આપીને એસ.એસ.આર.ડી.એ હુકમ કરેલ હતો.
નોંધ:-(જમીન/મિલક્ત માટેના લેખોના સંદર્ભે વાચકોના કોઈ સૂચન કે પ્રશ્નો ‘નવગુજરાત સમય’ ના નવા સરનામે (૧૦૧, પહેલો માળ, ઓમ શાયોના આર્કેડ, સિલ્વર ઓક કોલેજ પાસે, ગોતા, અમદાવાદ-૩૮૨૪૮૧) લેખિત રૂપે મોકલવા અથવા લેખકને ઈ-મેઈલ કરવા)
