"ચેરિટેબલTrust દ્વારા પ્લોટિંગ અને વેચાણ એ કાયદાનો ભંગ: સુપ્રીમ કોર્ટ"

જાહેર હિત માટે મળેલી જમીનનું વ્યાવસાયિક ઉપયોગ કરવો “ફ્રોડ ઓન સ્ટેટ્યુટ”: સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો.

જાહેર હિત માટે આપેલ સરકારી જમીનનો દુરુપયોગ કરતી સંસ્થાઓ માટે આ એક મોટો ધક્કો છે. સુપ્રીમ કોર્ટએ તાજેતરમાં એક ઐતિહાસિક ચુકાદો આપતાં કહ્યું કે જાહેર હિત માટે ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટને આપવામાં આવેલી જમીનનો ઉપયોગ જો રહેણાંક કે વ્યાવસાયિક ઉપયોગ માટે થાય, તો તે “ફ્રોડ ઓન સ્ટેટ્યુટ” ગણાશે.

આ ચુકાદો "The State of Telangana & Ors. Vs. Dr. Pasupuleti Nirmala Hanumantha Rao Charitable Trust" મામલે આવ્યો છે, જેમાં જમીન ચેરિટેબલ હેતુઓ માટે અપાયેલી હતી પરંતુ તેનું પ્લોટિંગ કરીને રહેણાંક વિમુક્તિ માટે વેચાણ કરવામાં આવ્યું હતું.

🔹 કેસની પૃષ્ઠભૂમિ

2001માં તેલંગાણા રાજ્યના મેડક જિલ્લાના ચિનાથિમ્માપુર ગામમાં આવેલા સર્વે નંબર 72/31માં 3.01 એકર સરકારી જમીન ‘Dr. Pasupuleti Nirmala Hanumantha Rao Charitable Trust’ ને જાહેર હિતના હેતુ માટે શરતી રૂપે આપવામાં આવી હતી. આ જમીન તત્કાલીન જીલ્લા કલેક્ટર દ્વારા G.O.Ms. No.635 અનુસાર બજાર મૂલ્ય વસૂલ કરીને અલ્લોટ કરવામાં આવી હતી, પણ કેટલીક શરતો સાથે:

આ શરતો નીચે મુજબ હતી:

1. જમીન ફક્ત તેણે માટેના ઉદ્દેશ માટે જ ઉપયોગમાં લેવાઈ જોઈએ.

2. બે વર્ષની અંદર નિર્માણ પૂર્ણ થવું જોઈએ.

3. ખુલ્લા મેદાનમાં વૃક્ષારોપણ થવું જોઈએ.

જમીનનો ઉપયોગ જો આ શરતોના વિરુદ્ધ થાય, તો તે સરકાર તરફથી પાછી લઈ શકાય તેવી સ્પષ્ટ શરત પણ આવી હતી.

🔹 ટ્રસ્ટ દ્વારા શરતોનો ઉલ્લંઘન

વિષયનું મૂળ વિવાદ શરૂ થયું જ્યારે ટ્રસ્ટ દ્વારા 2011માં General Power of Attorney (GPA) આપવામાં આવી અને ત્યારબાદ જમીનને ‘Eden Orchard’ નામની રહેણાંક કલોનીમાં રૂપાંતરિત કરી ત્રીજા પક્ષોને વેચાણ કરવામાં આવી.

GPAમાં કેટલાંક ગંભીર મુદ્દા ઊભા થયા:

GPAમાં આ જમીન વિશે સરકાર પાસેથી મળેલી શરતોનો ઉલ્લેખ નહોતો.

જમીન ટ્રસ્ટના નામે હોવા છતાં વેચાણ માટે તેનો ઉપયોગ કરાયો.

હાઉસિંગ પ્લોટિંગ દ્વારા સ્પષ્ટ વેપારિક ફાયદો લેવાનો પ્રયાસ કરાયો.

🔹 સુપ્રીમ કોર્ટનો ચોખ્ખો અભિપ્રાય

ન્યાયમૂર્તિ મનમોહન અને ન્યાયમૂર્તિ દીપંકર દત્તાની બેન્ચે આ મુદ્દા પર ખૂબ જ સઘન ચર્ચા પછી સ્પષ્ટ કર્યું કે:

🔸 "આ જમીનનું આપત્તિજનક ઉપયોગ એ માત્ર શરતોનો ભંગ નથી, પણ કાયદાના માળખા પર ચોતરફ હુમલો છે."

આ જમીન વેચાણ ન હતી, પરંતુ એક શરતી અલ્લોટમેન્ટ હતું.

રાજ્ય સરકાર દ્વારા જાહેર હિત માટે અલ્લોટ કરેલી જમીનનો દુરુપયોગ “ફ્રોડ ઓન સ્ટેટ્યુટ” કહેવાશે.

Section 10 of the Transfer of Property Act નો જે હવાલો હાઈકોર્ટે દીધો હતો, તે સરકારની અલ્લોટમેન્ટ સ્કીમ પર લાગુ નથી પડતો.

ટ્રસ્ટના પાંજરે પૂરાયેલા દસ્તાવેજો (જેમ કે GPA) શરતો છુપાવવાનું અને તૃતીય પક્ષને ભ્રમિત કરવાનું પ્રતિક છે.

🔹 હાઈકોર્ટનો ચુકાદો રદ

કોર્ટએ આ કેસમાં હાઈકોર્ટના 2014 અને 2022ના ચુકાદાઓ રદ કરીને સ્પષ્ટ કહ્યું કે હાઈકોર્ટએ વિધાનશાખાની નીતિઓ અને રાષ્ટ્રીય હિતને અવગણ્યું હતું. સરકાર દ્વારા કરવામાં આવેલી અલ્લોટમેન્ટ એક “વીતરણ યોજના” હેઠળ હતી – સામાન્ય વેચાણ નહી.

🔹 જાહેર નીતિનો સંદેશ

આ ચુકાદો એ નમ્ર પરંતુ તાકાતભર્યો સંદેશ આપે છે કે:

સરકાર તરફથી મળતી સહાય અને સંપત્તિનો ઉપયોગ ફક્ત નિયમિત હેતુ માટે થવો જોઈએ.

જાહેર હિતના હેતુ સાથે મળેલી જમીનનો દુરુપયોગ ક્યારેય સહન નહીં થાય.

ચેરિટેબલ ટ્રસ્ટ તરીકે નોંધાયેલ સંસ્થાઓએ પોતાની માન્યતા અને જવાબદારીનો સન્માન કરવો જોઈએ.

એક કડક સંદેશ

આ કેસ માત્ર એક ટ્રસ્ટ વિરુદ્ધ નથી – તે દેશભરમાં એવી તમામ સંસ્થાઓ માટે ચેતવણી છે, જે સરકારી સંસાધનોને મળેલા હિત માટે ન વાપરી વેપારિક ઉદ્દેશથી દુરુપયોગ કરે છે.

જ્યારે સરકાર કોઈ ચેરિટેબલ હેતુ માટે જમીન આપે, ત્યારે તેનો ઉપયોગ ભવિષ્યના સમર્થ ભારતીય સમાજના નિર્માણ માટે થવો જોઈએ — ન કે બિલ્ડર પ્રોજેક્ટ માટે 

ઑર્ડર વાંચવા/ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો