સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો: સંપાદિત જમીનના વળતર માટે ઉંચા વેચાણના આધારો જરૂરી

સંપાદિત જમીનના વળતર મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટે ઐતિહાસિક ચુકાદો આપ્યો: ‘ઉચ્ચતમ વેચાણ આધારનું મૂલ્યાંકન જરૂરી’

ભારતીય સુપ્રીમ કોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદો આપતા સ્પષ્ટ કર્યું કે સંપાદિત જમીન માટે વાજબી બજાર મૂલ્ય નક્કી કરતી વખતે _ઉચ્ચતમ પ્રમાણિક વેચાણ દસ્તાવેજ_ને આધારભૂત લેવો જરૂરી છે.

ન્યાયમૂર્તિ બી.આર. ગવઈ અને ન્યાયમૂર્તિ કે.વી. વિશ્વનાથનની બેન્ચે ધરાવેલા આ ચુકાદામાં રામ કિશન (મૃત્યુ પામેલ) દ્વારા તેમના LRS મારફતે every હરિયાણા રાજ્ય વિરુદ્ધ દાખલ થયેલી અપીલને મંજૂરી આપી હતી.

ચૂકાદાનું સારાંશ:

હરિયાણાના ધારુહેરા ગામમાં ૨૦૦૮માં સંપાદિત કરાયેલ જમીન માટે હાઇકોર્ટે ₹૫૫.૭૧ લાખ પ્રતિ એકર વળતર ફાળવ્યું હતું.

સુપ્રીમ કોર્ટે આ રકમ વધારીને ₹૧.૧૮ કરોડ પ્રતિ એકર કરી.

Besco Ltd. vs State of Haryana (2023) કેસના દાખલાને આધારભૂત માની, _ડીસેમ્બર ૨૦૦૮_ના બજાર મૂલ્ય માટે ૧.૪૯ કરોડથી ડી-એસ્કેલેશન કરીને આ મૂલ્યાંકન થયું.

કોર્ટના મુખ્ય અવલોકનો:

જમીનનું પ્રાકૃતિક વલણ અને ઉપયોગિતા — જમીન周ઘેર રહેણાંક વસાહતો, સ્કૂલો, ટાઉનશીપ અને બહુરાષ્ટ્રીય કંપનીઓ હોવા છતાં હાઇકોર્ટ દ્વારા તે અવગણવા પાછળ કોર્ટે ફરિયાદ નોંધાવી.

વળતર નક્કી કરતી વખતે _“ઉચ્ચતમ પ્રમાણિત વેચાણ દસ્તાવેજ”_નો ઉપયોગ જરૂરી છે.

CLU (Change of Land Use) માટે જમીન માલિકોએ ચુકવેલી રકમને માન્ય રાખી છૂટ આપી.

એસ્કેલેશન અને ડી-એસ્કેલેશન શું છે?

એસ્કેલેશન — જ્યારે વેચાણ દસ્તાવેજ સંપાદન પૂર્વ છે, ત્યારે ભાવ વધારવો.

ડી-એસ્કેલેશન — જ્યારે દસ્તાવેજ ત્યારબાદનો હોય, ત્યારે ભાવ ઘટાડવો.

આ કેસમાં ૧૭ મહિનાનો ગેપ હોવાથી ૧.૪૯ કરોડનો દર ઘટાડી ૧.૨૩ કરોડ કરવામાં આવ્યો અને વધુમાં CLU કાપ બાદ ₹૧.૧૮ કરોડ/એકર નક્કી થયા.

વિશિષ્ટ મુદ્દાઓ:

Besco Ltd. કેસને આ કેસ સાથે સરખાવ્યો ગયો.

૧૨% વાર્ષિક ઘટાડા દરના આધારે માર્કેટ મૂલ્ય પછાડવામાં આવ્યું.

CLU ચૂકવણીના આધારે ૫ લાખ/એકરની છૂટ આપી.

નિષ્કર્ષ:

આ ચુકાદો ભારતના જમીન વળતર કાયદાની દિશામાં એક નવો માઈલસ્ટોન છે. કોર્ટનું નિર્ધારણ એ દર્શાવે છે કે જમીનના વળતર નક્કી કરતી વખતે માત્ર કાયદાકીય નહીં પણ ભૌતિક પરિસ્થિતિ, વપરાશ ક્ષમતા અને વિકાસ વિસ્તાર જેવા પરિબળો પણ એટલાજ મહત્વપૂર્ણ છે.

કેસનું નામ:

Ram Kishan (Dead) Through LRS & Ors vs State of Haryana & Ors

તારીખ: ૩ એપ્રિલ, ૨૦૨૫

ન્યાયમૂર્તિ: ન્યાયમૂર્તિ કે.વી. વિશ્વનાથન

સંદર્ભ કેસ: Besco Ltd. vs State of Haryana (2023

ઓર્ડર વાંચવા/ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો