"હાઈકોર્ટનો સ્પષ્ટ ચુકાદો: સરકારી ઓક્શનથી મિલકત ખરીદશો તો વધારાની સ્ટેમ્પ ડ્યુટી નહીં વસૂલી શકાય"

ગુજરાત હાઈકોર્ટએ સરકારી ઓક્શનને માન્ય માર્કેટ વેલ્યુ જાહેર કરી, સ્ટેમ્પ વિભાગના વધારાના દાવાને ખોટો ઠેરવ્યો.

ગુજરાત હાઈકોર્ટ દ્વારા 12 ડિસેમ્બર 2018ના રોજ આપવામાં આવેલ એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદાએ એવા હજારો ખરીદદારોને રાહત આપી છે, જેમણે BIFR (Board for Industrial and Financial Reconstruction) દ્વારા જાહેર થયેલ લિલામમાં મિલકતો ખરીદી હતી. આ ચુકાદાએ રાજ્ય સરકારના સ્ટેમ્પ ડ્યુટી વિભાગના વધારાના દાવાને ખોટો જાહેર કર્યો છે અને જાહેર ઓપન ઓક્શન દ્વારા સંપત્તિ ખરીદનારાઓના હકોને કાયદેસર મજબૂતી આપી છે.

BIFR શું છે? – ઔદ્યોગિક પુનઃજીવન માટેની સંસ્થા

BIFR (Board for Industrial and Financial Reconstruction) ભારત સરકાર દ્વારા 1987માં રચાયેલ એક કાયદેસર બોર્ડ હતો, જેનો ઉદ્દેશ નાબૂદ (sick) ઔદ્યોગિક યુનિટોને ઓળખવો અને તેમનું પુનઃસ્થાપન કરવા માટે યોજના બનાવવી હતી. જ્યારે કોઈ કંપની આર્થિક રીતે ડૂબતી હોય, ત્યારે તેને BIFR પાસે રજિસ્ટર કરી શકાતી અને BIFR તેની મિલકતોના વેચાણ, પુનર્રચના કે રાષ્ટ્રીયકરણ અંગે નિર્ણય લઈ શકતું.

મામલાની પૃષ્ઠભૂમિ: ઓપન ઓક્શન દ્વારા વેચાણ

વિશ્વપ્રસિદ્ધ Schlafhorst Engineering India Ltd. કંપનીને BIFR દ્વારા નાબૂદ જાહેર કરવામાં આવી હતી. ICICI Bankને આ કંપની માટે ઓપરેટિંગ એજન્સી બનાવવામાં આવી હતી. 21 ડિસેમ્બર 2005ના રોજ વર્તમાનપત્રમાં જાહેર લિલામ માટે જાહેરાત કરવામાં આવી. અરજદાર જયંત શાંતિલાલ સંઘવી અને તેમના સહભાગીઓએ તેમાં ભાગ લીધો અને સર્વોચ્ચ રૂ. 15.21 કરોડની બોલી લગાવી. BIFR દ્વારા આ વેચાણ મંજૂર કરવામાં આવ્યું અને 04 મે 2006ના રોજ વેચાણનામું નોંધાયું.

ઓડિટ વિભાગનો દાવો અને વિવાદની શરૂઆત

વેચાણ થયા બાદ લગભગ બે વર્ષ પછી, 2008માં ઓડિટ વિભાગ (Accountant General) દ્વારા રિપોર્ટ મોકલવામાં આવ્યો કે જનત્રિ મુજબ સંપત્તિની કિંમત વધુ છે અને વેચાણ ઓછા મૂલ્યે થયું છે. ડેપ્યુટી કલેક્ટર (સ્ટેમ્પ) દ્વારા 2011માં અરજદારોને શોકોઝ નોટિસ આપી અને કુલ રૂ. 2.03 કરોડની વધારાની સ્ટેમ્પ ડ્યુટી અને પેનલ્ટીનો દાવો કર્યો.

કાયદેસર દલીલ: શું અધિકારથી બહારનું પગલું હતું?

અરજદારોના વકીલશ્રીએ દલીલ કરી કે:

વેચાણ જાહેર હરાજીમાં થયું હતું.

તેની કિંમત BIFR અને ICICI Bank જેવી પ્રમાણભૂત એજન્સી દ્વારા નક્કી કરવામાં આવી હતી.

સ્ટેમ્પ ડ્યુટી ભરાઈ ચુકી હતી અને દસ્તાવેજ સબ-રજિસ્ટ્રાર દ્વારા નોંધણી બાદ પરત અપાયો હતો.

Sections 33, 37 અને 39 હેઠળ જે કાર્યવાહી થવી જોઇએ એ કાયદેસર રીતે પાલન નહીં કરવામાં આવ્યું.

જો દસ્તાવેજ impound (જપ્ત) કરાયો જ ન હોય, તો ડેપ્યુટી કલેક્ટરને પણ પૈસા વસૂલવાનો અધિકાર નથી.

હાઈકોર્ટનો ચુકાદો: ન્યાયની દિશામાં મહત્ત્વપૂર્ણ પગલું

હાઈકોર્ટના ન્યાયમૂર્તિ વિપુલ એમ. પંચોલી સાહેબે સ્પષ્ટ કર્યો:

માત્ર ઓડિટ રિપોર્ટના આધારે કાર્યવાહી શરૂ કરવી તે નિયમ વિરુદ્ધ છે.

ખરીદદારોને યોગ્ય અને પૂર્ણ રીતે દલીલ કરવાની તક આપવામાં ન આવી.

માર્કેટ વેલ્યુ નક્કી કરતી વખતે “Bombay Stamp Rules, 1984” પ્રમાણે ન નોટિસ આપવામાં આવી, ન તપાસ.

Section 32A મુજબ સરકારી સંસ્થાઓ દ્વારા કરવામાં આવેલ વેચાણ કિંમતને જ માન્ય કિંમત માનવી જોઈએ.

ચૂકાદો: ડેપ્યુટી કલેક્ટરનો રૂ. 2.03 કરોડનો દાવો અને તેનો 04/02/2015નો આદેશ રદ કરવામાં આવ્યો.

ચૂકાદાના વ્યાપક પ્રભાવ અને કાયદાકીય મહત્વ

આ ચુકાદો એટલે કે ફક્ત એક વ્યક્તિની જીત નહીં પણ આવા તમામ કેસોમાં:

BIFR, NCLT અથવા સરકારી ઓક્શન દ્વારા મિલકત ખરીદનારાઓ માટે રાહત.

જંત્રી દરો અને ઓડિટ રિપોર્ટના આધારે  જાહેર હરાજી થી નક્કી કરેલ વેચાણ કિંમત ખોટી ઠેરવી શકાય નહીં.

રજિસ્ટર્ડ દસ્તાવેજને Impound કર્યા વગર કોઈ પણ અધિકારી વધારાનો દાવો કરી શકતો નથી.

કુદરતી ન્યાયના સિદ્ધાંતોનું પાલન ન થવું પણ કાયદેસર આધાર રદ કરવા પૂરતું છે.

નિષ્કર્ષ: ખરીદદારો માટે વિશ્વાસનો બુલંદ મંજિલ

આ ચુકાદો માત્ર એક કેસનો અંત નથી, પણ એક કાયદેસર સિદ્ધાંતનો આરંભ છે – જ્યાં અધિકારીઓ દ્વારા મનમાની ન થાય, અને જાહેર રીતે થયેલી લિલામોને પીઠભૂમિ આપીને ન્યાય મળે. ગુજરાત હાઈકોર્ટના આ ઐતિહાસિક ચુકાદાએ હવે આવા તમામ વિવાદિત કેસોમાં એક પાયાનું દિશાનિર્દેશ આપી દીધું છે.

સંદર્ભ:

ગુજરાત હાઈકોર્ટનો નિર્ણય – SPECIAL CIVIL APPLICATION NO. 12015 OF 2016

તારીખ: 12 ડિસેમ્બર 2018

ન્યાયમૂર્તિ: વિપુલ એમ. પંચોલી

ઑર્ડર વાંચવા/ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો