ગિફ્ટની નોંધણી ફરજિયાત નહીં, પણ તત્ત્વો જરૂરી: મુસ્લિમ કાયદા પર હાઈકોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો

મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ ગિફ્ટ ડીડ માટે માત્ર નોંધણી પૂરતી નથી: J&K હાઇકોર્ટનો મહત્વપૂર્ણ ન્યાયિક વ્યાખ્યા સાથેનો ચુકાદો.

જમ્મુ અને કાશ્મીર હાઇકોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલ એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં એવું સ્પષ્ટ કરાયું છે કે મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ કોઈ ભેટ (Gift) યોગ્ય રીતે માન્ય થાય તે માટે માત્ર રજિસ્ટ્રેશન અથવા દસ્તાવેજ પૂરતો આધારભૂત નથી. ભેટને કાયદેસર બનાવવા માટે ત્રણ મૂળભૂત તત્ત્વો – ઘોષણા (Declaration), સ્વીકૃતિ (Acceptance), અને કબજાની ડિલિવરી (Delivery of Possession) હોવી જરૂરી છે.

મુસ્લિમ કાયદા અંતર્ગત ભેટ (હિબા) માટે જરૂરી શરતો:

1. દાતા તરફથી સ્પષ્ટ ઘોષણા:

મિલકત ભેટ તરીકે આપવા અંગે દાતા (જેણે ભેટ આપી છે) તરફથી સાફ અને સ્પષ્ટ ઇરાદાની ઘોષણા હોવી જોઈએ.

2. પ્રાપ્તકર્તા તરફથી સ્વીકૃતિ:

જે વ્યક્તિને ભેટ આપવામાં આવી રહી છે તે ભેટને સ્વીકારી હોવી જોઈએ.

3. મિલકતનો કબજો આપી દેવો:

ભેટની મિલકત પ્રાપ્તકર્તાને વાસ્તવમાં કબજામાં આપવામાં આવી હોય તો જ તે ભેટ કાયદેસર ગણાય છે.

આ ત્રણે તત્ત્વો વગર ગિફ્ટ અમાન્ય માનવામાં આવે છે, ભલે દસ્તાવેજ નોંધાયેલ હોય કે નહિ.

કેસનો પૃષ્ઠભૂમિ:

કેસ "અબ્દુલ મજીદ ભટ વિરુદ્ધ ગુલઝાર અહમદ ભટ (2025)" સંદર્ભે, વાદીઓએ દાવો કર્યો હતો કે તેમના પિતાએ પોતાના પુત્રોને 1987, 1988 અને 1989માં કેટલીક જમીનો મૌખિક રીતે ભેટ આપી હતી અને તે કબજામાં પણ આવી ગઈ હતી. પરંતુ, કોર્ટમાં કબજાની પુરાવા પૂરતી રીતે પુરવાર ન થયા.

અપીલ કોર્ટ દ્વારા ટ્રાયલ કોર્ટનો ચુકાદો રદ કરવામાં આવ્યો હતો. હાઇકોર્ટે પણ જણાવ્યું કે કબજાની ડિલિવરી વગરની ભેટ અમાન્ય ગણાય. કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે ભેટનો દસ્તાવેજ ભલે નોંધાયેલ હોય, જો કબજાની ડિલિવરી કાયદેસર રીતે સાબિત ન થાય તો ભેટ માન્ય નહીં ગણાય.

કાયદેસર નોંધણીઓનો ખ્યાલ:

રજીસ્ટ્રેશન એક ફોર્મલ પ્રક્રિયા છે, પણ મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ ફરજિયાત નથી, કારણ કે ભેટ મૌખિક રૂપે પણ માન્ય હોય શકે છે.

જો ત્રણે શરતો પૂરી ન થાય તો ભેટ કાયદેસર રૂપે ટકી શકે નહીં—even if the document is registered.

હાફીઝા બીબી કેસનો ઉલ્લેખ:

હાઈકોર્ટએ પોતાના નિર્ણયમાં “હાફીઝા બીબી વિરુદ્ધ શેખ ફરીદ” કેસનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, જેમાં સ્પષ્ટ રીતે જણાવવામાં આવ્યું છે કે લખાણ માત્ર એક આધાર છે, પરંતુ હિબા (Gift) માન્ય બનવા માટે ત્રણ તત્ત્વો હોવા ફરજિયાત છે.

ચૂકાદો શું સંકેત આપે છે?

આ ચુકાદો સ્પષ્ટ સંકેત આપે છે કે મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ મિલકતના હસ્તાંતરણમાં નિયમિત દસ્તાવેજી પ્રક્રિયાની સાથે કાયદેસર તત્ત્વોને માન્યતા આપવી ખૂબ જરૂરી છે. રજિસ્ટ્રેશનની હાજરીથી કોઈ પણ ભેટ આપમેળે માન્ય નહીં બની શકે.

ન્યાયિક અભિગમ:

આ ચુકાદો ભવિષ્યના અનેક એવા વિવાદો માટે માર્ગદર્શનરૂપ બની શકે છે, જ્યાં મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ મિલકતનું હસ્તાંતરણ કરવામાં આવે છે અને તેનો કાયદેસર દાવા કરવો હોય છે.

સંદેશ:

મિલકત ગિફ્ટ કરતી વખતે માત્ર દસ્તાવેજ બનાવવો કે નોંધાવવો પૂરતો નથી. મુસ્લિમ કાયદા હેઠળ ભેટ માટે વાસ્તવિક કબજાની સાથે સ્વીકૃતિ અને ઘોષણા હોય તે જરૂરી છે.

વધુ માહિતી માટે અથવા કોર્ટે આપેલો ઓર્ડર વાંચવા માટે અહીં ક્લિક કરો: ઓર્ડર ડાઉનલોડ કરો