"રોકડમાં જમીન વેચાણ હવે નહિ ચાલે – સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો, સબ રજીસ્ટ્રાર અને કોર્ટે કરવી પડશે ઇન્કમ ટેક્સને ફરજિયાત જાણ"

₹2 લાખથી વધુની રોકડ લેતીદેતીમાં હવે ચેતજો – સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક ચુકાદો, કેશ ટ્રાન્ઝેક્શન પર હવે કાનૂની નજર

સુપ્રીમ કોર્ટે આજે એક ઐતિહાસિક ચુકાદો આપતા સમગ્ર દેશમાં હલચલ મચાવી દીધી છે. હવે જમીન વેચાણ અથવા અન્ય મિલ્કત સંબંધિત લેવડદેવડમાં જો કોઈ વ્યક્તિ ₹2,00,000 કે તેથી વધુ રકમ રોકડમાં ચૂકવે છે તો એ વાતની જાણ ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગને કરવી ફરજિયાત રહેશે – તે કોર્ટ હોય કે સબ-રજિસ્ટ્રાર ઑફિસ.

વિગતવાર કેસ: કેમ આવ્યો આ ચુકાદો?

બેંગલુરુની 148 વર્ષ જૂની ચેરીટેબલ સંસ્થા R.B.A.N.M.S. એજ્યુકેશનલ ઇન્સ્ટિટ્યુશન સામે B. Gunashekar નામના વ્યક્તિએ કેસ દાખલ કર્યો હતો. જવાબદારે દાવો કર્યો કે તેમણે સંસ્થાની જમીન ખરીદવા માટે ₹75 લાખ રોકડમાં ચુકવ્યા હતા અને એક Agreement to Sell (વેચાણ માટે કરાર) થયા હતા.

પરંતુ એ neither registered sale deed હતી, ન તો જમીનના મૂળ માલિક કરારમાં સામેલ હતા. કેસમાં નકલી દસ્તાવેજોના આધારે કાયદેસર દાવો કરવામાં આવ્યો હતો.

કોર્ટના વિશિષ્ટ નિર્દેશો અને કાયદા સંદર્ભ:

1. Section 269ST – Income Tax Act, 1961:

આ કલમ અનુસાર કોઈ પણ વ્યક્તિ ₹2,00,000 કે તેથી વધુ રકમ રોકડમાં પ્રાપ્ત કરી શકે નહીં – તે એક દિવસમાં, એક વ્યક્તિ પાસેથી કે એક કાર્યક્રમ માટે હોય – ત્રણેય સ્થિતિમાં રોકડના વ્યવહાર પર પ્રતિબંધ છે.

2. Section 271DA – Income Tax Act:

જો કોઈ વ્યક્તિ Section 269STનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તેટલી જ રકમ જેટલો દંડ લાગી શકે છે.

3. Section 54 – Transfer of Property Act, 1882:

આ મુજબ ફક્ત રજિસ્ટર્ડ સેલ ડીડી દ્વારા જ જમીન માલિકી ટ્રાન્સફર કરી શકાય છે. Agreement to Sell માત્ર “ભવિષ્યના વેચાણનો કરાર” છે – એથી કાયદેસર માલિકી મળે નહીં.

4. Order VII Rule 11 – Civil Procedure Code (CPC):

જ્યાં પિટિશનમાં દાવો કાયદાકીય રીતે અસંગત હોય કે કાનૂની રીતે અમાન્ય હોય, તો કોર્ટ તે પ્રારંભે જ રદ કરી શકે છે.

કોર્ટના મહત્વપૂર્ણ દિશાનિર્દેશો:

● જો કોઈ વ્યક્તિ પિટિશનમાં લખે કે તેણે ₹2 લાખથી વધુ રોકડ ચૂકવ્યા છે, તો:

→ કોર્ટ અથવા રજીસ્ટ્રાર તે વિગતો ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગને લખિતમાં મોકલવી પડશે.

● રજીસ્ટ્રાર ઓફિસમાં રજીસ્ટર થતો દસ્તાવેજ જો રોકડ ચુકવણી દર્શાવે છે તો:

→ રજીસ્ટ્રારને આ માહિતી તાત્કાલિક IT વિભાગને મોકલવી પડશે.

● IT વિભાગ આવી વિગતો પર તપાસ કરી શકે છે અને દંડિત કરી શકે છે.

→ જો રજીસ્ટ્રાર કે કોર્ટ પોતાની ફરજમાં નિષ્ફળ જાય, તો રાજ્યના ચીફ સેક્રેટરીને જાણ થાય અને કર્મચારી સામે કાર્યવાહી થશે.

કોર્ટનું આક્ષેપ: કાળા નાણાંના વેપાર માટે ભૂમિ કરારનો દુરુપયોગ

કોર્ટએ કહ્યું કે આવી રોકડ ચુકવણી કાયદાની સરખામણીમાં "ડાર્ક ઇકોનોમી" ને મજબૂત કરે છે. 2017થી સરકારે ડિજિટલ પેમેન્ટને પ્રોત્સાહન આપ્યું છે, છતાં લોકો આજે પણ કરોડોની રોકડમાં જમીન ખરીદી કરે છે – જે અસંવેદનશીલ અને કાયદા વિરુદ્ધ છે.

આ ચુકાદાના પરિણામે શેના બદલાવ જોવા મળશે?

જમીન વેચાણ હવે સંપૂર્ણ ડિજિટલ પદ્ધતિથી થવાની દિશામાં જશે

દસ્તાવેજો લખતા વકીલ અને બ્રોકર માટે જવાબદારી વધશે

રજિસ્ટ્રાર ઓફિસની તપાસ થશે

રોકડ પેમેન્ટ કરતા દાવાઓ હવે કોર્ટમાં ચાલવા પાત્ર નહીં રહે

ઈન્કમ ટેક્સ વિભાગની નજર હવે તમામ મિલકત દસ્તાવેજો પર રહેશે

સૂત્રોચ્ચારરૂપ ઉપસંહાર:

> "જમીનના દસ્તાવેજ લખાવતાં પહેલાં બે વાર વિચારો – રોકડમાં ચુકવણી કરી તો નફો નહીં, ફરિયાદ થશે!"

સંદર્ભ:

Civil Appeal No. 5200 of 2025 – RBANMS Vs. B. Gunashekar & Anr.

Supreme Court Judgment – 2025 INSC 490 – તા. 16 એપ્રિલ, 2025

Sections: 269ST, 271DA – Income Tax Act; Section 54 – Transfer of Property Act; Order VII Rule 11 – CPC

ઓર્ડર વાંચવા ડાઉનલોડ કરવા માટે અહીં ક્લિક કરો