"કોર્ટનો મોટો નિર્ણય: બિન-નોંધાયેલ વેચાણ કરારના આધારે થયેલ મોર્ગેજ માન્ય નહીં!"

 "કોર્ટનો મોટો નિર્ણય: બિન-નોંધાયેલ વેચાણ કરારના આધારે થયેલ મોર્ગેજ માન્ય નહીં!"

સુપ્રીમ કોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં સ્પષ્ટ કર્યું છે કે વેચાણ માટેના બિન-નોંધાયેલ કરારના આધારે બનેલો મોર્ગેજ, ટાઇટલ ડીડની ડિપોઝિટ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ મોર્ગેજ સામે પ્રાથમિકતા ધરાવતો નથી. કારણ કે ભારતીય મિલકત ટ્રાન્સફર અધિનિયમ, 1882 ની કલમ 54 મુજબ, વેચાણ કરાર માત્ર માલિકીની હસ્તાંતરણની પ્રક્રીયા શરૂ કરે છે, પરંતુ તેમાં કોઈ સીધો માલિકી હક અથવા ચાર્જ પેદા કરતો નથી.

કેસની વિગતો 

જસ્ટિસ જે.બી. પારડીવાલા અને આર. મહાદેવનની બેન્ચે કોસ્મોસ કો-ઓપરેટિવ બેંક લિમિટેડ (અપીલકર્તા) અને સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (પ્રતિવાદી) વચ્ચેના વિવાદની સુનાવણી કરી. સેન્ટ્રલ બેંકે 1989માં વેચાણ માટેના કરારના આધારે લોન આપી હતી, જ્યારે કોસ્મોસ બેંકે 1998માં ફ્લેટના શેર પ્રમાણપત્રના આધારે લોન આપીને મોર્ગેજ બનાવ્યો.

મુખ્ય પ્રશ્ન એ હતો કે મિલકત પર પ્રથમ ચાર્જ કઈ બેંકનો હતો.

ડેટ રિકવરી ટ્રિબ્યુનલ (DRT) એ પ્રારંભમાં સેન્ટ્રલ બેંકની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો હતો,

ડેટ રિકવરી એપેલેટ ટ્રિબ્યુનલ (DRAT) અને બોમ્બે હાઈકોર્ટે આ ચુકાદાને માન્ય રાખ્યો,

કોસ્મોસ બેંકે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અપીલ કરી, જેમાં સેન્ટ્રલ બેંકના મોર્ગેજની માન્યતા પડકારવામાં આવી.

સુપ્રીમ કોર્ટનો ચુકાદો

ન્યાયાધીશ પારડીવાલા દ્વારા લખાયેલ ચુકાદામાં નિશ્ચિત કરવામાં આવ્યું કે:

✅ શેર પ્રમાણપત્ર જમા કરાવીને બનેલો મોર્ગેજ "કાનૂની મોર્ગેજ" હતો, જે ટાઇટલ ડીડની ડિપોઝિટ સમકક્ષ ગણાય.

✅ બિન-નોંધાયેલ વેચાણ કરારના આધારે બનેલો મોર્ગેજ માત્ર "ન્યાયી ગીરો" છે, જે તૃતીય પક્ષોને બંધનકર્તા નથી.

✅ કાનૂની મોર્ગેજ ન્યાયી ગીરો કરતાં વધુ પ્રબળ છે, કારણ કે તેમાં માલિકીના દસ્તાવેજો જમા કરવામાં આવ્યા હોય છે.

ટીપી એક્ટની કલમ 78 નો ઉલ્લેખ

ટ્રાન્સફર ઑફ પ્રોપર્ટી એક્ટ, 1882 ની કલમ 78 મુજબ, જો મોર્ગેજ લેનારની બેદરકારીના કારણે તૃતીય પક્ષને મિલકત પર મોર્ગેજ મુકવાનો હક મળે, તો અગાઉના મોર્ગેજને મુલતવી રાખી શકાય.

➡️ સેન્ટ્રલ બેંકે મોર્ગેજ માટે યોગ્ય કાનૂની દસ્તાવેજ રજૂ કર્યા નહીં, તેથી સુપ્રીમ કોર્ટે કોસ્મોસ બેંકના દાવાને માન્ય રાખ્યો અને હાઈકોર્ટનો ચુકાદો રદ કર્યો.

✅ "કાનૂની ગીરો" "ન્યાયી ગીરો" કરતાં પ્રબળ છે.

✅ શેર પ્રમાણપત્ર જમા કરાવવાથી પણ ટાઇટલ ડીડના સમકક્ષ ગીરો બને.

✅ બિન-નોંધાયેલ વેચાણ કરાર માત્ર "ન્યાયી ગીરો" બનાવે છે, જે તૃતીય પક્ષો પર લાગુ પડતો નથી.

આ ચુકાદો બેંકો અને ગીરોધારકો માટે મહત્વપૂર્ણ માર્ગદર્શન આપે છે અને ભારતમાં ગીરો સંબંધિત કાયદાને વધુ સ્પષ્ટ બનાવે છે.

કેસ: કોસ્મોસ કો-ઓપરેટિવ બેંક લિમિટેડ વિરુદ્ધ સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા અને અન્ય.

ચુકાદા ની નકલ માટે અહીં ક્લિક કરો