"વારસાઈ માટે સિવિલ કોર્ટ ફરજિયાત નહીં, મામલતદારે જ વારસદાર પેઢીનામાં ના આધારે વારસદાર નક્કી કરવા પડશે : એમપી હાઈકોર્ટ"

 "વારસાઈ માટે સિવિલ કોર્ટ ફરજિયાત નહીં, મામલતદારે જ વારસદાર પેઢીનામાં ના આધારે વારસદાર નક્કી કરવા પડશે : એમપી હાઈકોર્ટ"

મધ્ય પ્રદેશ હાઈકોર્ટની ઇંદોર બેંચે માન્યું કે મામલદાર કોઈ વ્યક્તિને આ વારસદાર જાહેર કરવા માટે સિવિલ કોર્ટમાં મોકલી શકતો નથી કે તે મૃત્યુ પામેલા સંપત્તિ માલિકનો કાનૂની પ્રતિનિધિ છે, જેથી તેનો નામ મ્યુટેશનમાં/નોંધમાં દાખલ થઈ શકે.

જસ્ટિસ પ્રણય વર્માની સિંગલ બેંચે  કહ્યું,

"આવેદકને સિવિલ કોર્ટથી આ જાહેરાત મેળવવાની કોઈ જરૂર નથી કે તે મૃત્યુ પામેલા વ્યક્તિનો કાનૂની પ્રતિનિધિ છે. મામલદાર પક્ષો વચ્ચે પેઢીનામ પર વિચાર કરી શકે છે અને તેનો નિર્ધારણ કરી શકે છે. ખરેખર, તે તેનું કર્તવ્ય છે. તે અરજીકર્તાને આ જાહેરાત માટે સિવિલ કોર્ટમાં જવા માટે મજબૂર કરી શકતો નથી, જેમ કે વિવાદિત આદેશમાં નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે."

વર્તમાન અરજીમાં, મામલદાર, તહસીલ ડૉ. અંબેડકર નગર (મહૂ), જિલ્લા ઇંદોર દ્વારા આદેશને પડકારવામાં આવ્યો હતો, જેમાં અરજીકર્તાની અરજી મ.પ્ર. જમીન મહેસૂલ સંહિતા, 1959 ની કલમ 109, 110 હેઠળ રદ કરવામાં આવી હતી.

અરજીકર્તાએ વિવાદિત જમીન પર દાખલ-ખારિજ માટે મામલદાર સમક્ષ અરજી દાખલ કરી હતી, જેમાં જણાવાયું કે આ જમીન તેના અને તેના ભાઈ રાજીવના નામે હતી, જેનું અવસાન થઈ ગયું છે. હવે તે જ જમીન પર દાખલ-ખારિજના અધિકારી છે. તેમના પિતા રમાકાંત શુક્લા અને માતાનું પહેલેથી અવસાન થઈ ગયું છે. વધુમાં, તે પણ કહેવામાં આવ્યું કે તેમના મૃત્યુ પામેલા ભાઈ રાજીવનો કોઈ અન્ય કાનૂની પ્રતિનિધિ નથી, કારણ કે તેણે પહેલેથી જ પોતાની પત્નીને છૂટાછેડા આપ્યા હતા.

આવેદન પર મામલદાર દ્વારા એક જાહેરનામું પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યું, પરંતુ કોઈ વિરોધ મળ્યો નહોતો. હલ્કા પટેવારી (જમીન રેકોર્ડનો સંભાળ રાખનાર અધિકારી) પાસેથી રિપોર્ટ પણ લેવામાં આવ્યો, જેમાં સ્પષ્ટ કરાયું કે મૃતક રાજીવ અથવા કોઈપણ અન્ય વ્યક્તિ જે વિવાદિત જમીન પર દાવો કરી શકે, તેવા કોઈ કાનૂની વારસદાર હાજર નથી.

જમીન મહેસુલ કાયદા-1959 ની કલમ 109, 110 નો ઉલ્લેખ કરતા, ન્યાયાલયે કહ્યું કે તલાટીનું કર્તવ્ય છે કે તે પોતે નક્કી કરે કે અરજીકર્તા મ્યુટેશન માટે હકદાર છે કે નહીં. અને આ તેની સત્તા હેઠળ છે કે તે અરજીકર્તાના હકનો નિર્ધારણ કરે. જો કોઈ વ્યક્તિના અવસાનના આધારે મ્યુટેશન માટે અરજી કરવામાં આવે, તો તે મૃતકનો કાનૂની વારસદાર છે કે નહીં, તે તપાસવાનું મામલદારનું કામ છે.

ન્યાયાલયે કહ્યું કે, અરજીકર્તાને સિવિલ કોર્ટથી આ જાહેરાત મેળવવાની જરૂર નથી કે તે મૃત્યુ પામેલા વ્યક્તિનો કાનૂની વારસદાર છે. મામલદારનું કર્તવ્ય છે કે તે પેઢીનામાં નો અભ્યાસ કરીને  નક્કી કરે.

તેથી તલાટી દ્વારા પારિત વિવાદિત આદેશ રદ કરવામાં આવે છે.

ન્યાયાલયે કહ્યું,

"મામલદારને આદેશ આપવામાં આવે છે કે તે રેકોર્ડ પર ઉપલબ્ધ તમામ સામગ્રીને ધ્યાનમાં રાખીને, ઉપરોક્ત ટિપ્પણીઓ અને સંહિતા, 1959 ની કલમ 109, 110ના પ્રાવધાનોને ધ્યાનમાં રાખીને, અરજીકર્તાની અરજી પર ગુણ-દોષના આધારે નિર્ણય કરે."

કેસ શીર્ષક: રાહુલ શુક્લા વર્સેસ મધ્ય પ્રદેશ રાજ્ય અને અન્ય, 

રિટ અરજી નંબર 1170/2025

ચુકાદાની નકલ માટે અહીં ક્લિક કરો