જમીન સંપાદન માટે વળતરના બદલે જમીનમાલિકોને TDR/FSI સ્વીકારવા માટે દબાણ કરી શકાતું નથી: બોમ્બે હાઇકોર્ટ

 જમીન સંપાદન માટે વળતરના બદલે જમીનમાલિકોને TDR/FSI સ્વીકારવા માટે દબાણ કરી શકાતું નથી: બોમ્બે હાઇકોર્ટ

બોમ્બે હાઈકોર્ટે ગુરુવારે ચુકાદો આપ્યો હતો કે જમીન સંપાદન માટે નાણાકીય વળતરને બદલે જમીન માલિકોને ટ્રાન્સફરેબલ ડેવલપમેન્ટ રાઈટ્સ (TDR) અથવા ફ્લોર સ્પેસ ઇન્ડેક્સ (FSI) સ્વીકારવા માટે ફરજ પાડી શકાય નહીં. જસ્ટિસ ગિરીશ કુલકર્ણી અને અદ્વૈત સેઠનાની બેન્ચે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે જ્યાં સુધી સ્પષ્ટ કરાર ન હોય ત્યાં સુધી જમીન માલિકને નાણાકીય વળતર મળવું જોઈએ.

બોમ્બે હાઈકોર્ટે ગુરુવારે ચુકાદો આપ્યો કે જમીન સંપાદન માટે નાણાકીય વળતરને બદલે જમીન માલિકોને ટ્રાન્સફરેબલ ડેવલપમેન્ટ રાઈટ્સ (TDR) અથવા ફ્લોર સ્પેસ ઇન્ડેક્સ (FSI) સ્વીકારવા માટે ફરજ પાડી શકાય નહીં. ન્યાયાધીશ ગિરીશ કુલકર્ણી અને અદ્વૈત સેઠનાની બેન્ચે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે જ્યાં સુધી સ્પષ્ટ કરાર ન હોય ત્યાં સુધી જમીન માલિકને નાણાકીય વળતર મળવું જોઈએ.

કોર્ટ દહાણુ સ્થિત સિનેમા પૂર્ણિમા ટોકીઝ દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર સુનાવણી કરી રહી હતી, જેમાં દહાણુ નગર પરિષદ દ્વારા માર્ગ પહોળો કરવા માટે જમીન સંપાદન કરવા બદલ વળતર આપવાના ઇનકારને પડકારવામાં આવ્યો હતો. તેના બદલે, મ્યુનિસિપલ સંસ્થાએ TDR/FSI આપવાનો આગ્રહ રાખ્યો હતો.

હેમંત માલીની માલિકીની અરજદાર ૩,૦૨૭ ચોરસ મીટર જમીન પર કાર્યરત છે, જે મૂળ ૧૯૩૯માં સનદ દ્વારા મંજૂર કરવામાં આવી હતી. સમય જતાં, કમ્પાઉન્ડ વોલ અને સ્ટોલ જેવા બાંધકામો બનાવવામાં આવ્યા. ૨૦૧૯માં, માલીના ભત્રીજાએ ઓટો સર્વિસ સ્ટેશન શરૂ કરવાની પરવાનગી માટે અરજી કરી હતી, પરંતુ વિનંતી પર ક્યારેય પ્રક્રિયા કરવામાં આવી ન હતી. દરમિયાન, ૧૯૯૧માં દહાણુને પર્યાવરણીય રીતે નાજુક વિસ્તાર તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યો હતો, જેના કારણે ઔદ્યોગિક વિકાસ પર પ્રતિબંધ હતો.

ઓગસ્ટ 2022 માં, મ્યુનિસિપલ બોડીએ એક નોટિસ જારી કરીને જણાવ્યું હતું કે માલીની જમીન રસ્તો પહોળો કરવા માટે જરૂરી છે. અનેક રજૂઆતો છતાં, વળતર માટેની વિનંતીઓને અવગણવામાં આવી હતી. તેમણે RTI અરજી પણ દાખલ કરી હતી, પરંતુ દાવો કર્યો હતો કે મહત્વપૂર્ણ દસ્તાવેજો છુપાવવામાં આવ્યા છે.

ત્યારબાદ માલીએ 2023 માં દહાણુ સિવિલ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો અને તેમની કમ્પાઉન્ડ દિવાલ તોડી પાડવા સામે મનાઈ હુકમ માંગ્યો. કોર્ટે જાન્યુઆરી 2024 માં તેમની અરજી ફગાવી દીધી, અને થોડા સમય પછી, મ્યુનિસિપલ બોડીએ પોલીસ સુરક્ષા હેઠળ દિવાલ તોડી પાડી. જવાબમાં, માલીએ તેમના દાવામાં સુધારો કરીને રૂ. 4.85 લાખનું નુકસાન અને તોડી પાડવામાં આવેલા બાંધકામોના પુનર્નિર્માણની માંગ કરી.

મે ૨૦૨૪માં, ટ્રાયલ કોર્ટે આંશિક રીતે તેમની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો, અને અધિકારીઓને તેમની વળતર વિનંતી પર પુનર્વિચાર કરવાનો નિર્દેશ આપ્યો. જો કે, જુલાઈ ૨૦૨૪ની સુનાવણીમાં, મ્યુનિસિપલ બોડીએ પોતાનો વલણ જાળવી રાખ્યો, જેના પગલે અગ્રણીઓએ હાઇકોર્ટનો સંપર્ક કર્યો.

માલીના વકીલ યોગિતા દેશમુખે દલીલ કરી હતી કે મહારાષ્ટ્ર રિજનલ એન્ડ ટાઉન પ્લાનિંગ (MRTP) એક્ટની કલમ 126 હેઠળ, જમીન સંપાદનમાં TDR/FSI ઓફર કરતા પહેલા કરાર હોવો જોઈએ. તેમણે દલીલ કરી હતી કે, જો તે ન થાય તો, 2013ના જમીન સંપાદન એક્ટ હેઠળ વળતર આપવું જોઈએ.

સરકારના વકીલે સ્વીકાર્યું કે સંમતિ વિના TDR/FSI લાદી શકાય નહીં. કોર્ટે માલીની તરફેણમાં ચુકાદો આપ્યો, જેમાં જણાવ્યું હતું કે સંમતિ ન થાય ત્યાં સુધી TDR/FSI વળતરને બદલી શકે નહીં. તેણે એમ પણ કહ્યું કે વળતર વિના તોડી પાડવાથી કલમ 300Aનું ઉલ્લંઘન થાય છે, જે મિલકતના અધિકારનું રક્ષણ કરે છે. વધુમાં, તેણે ઉમેર્યું કે જમીન સંપાદનમાં વાજબી વળતર આવશ્યક છે.

અમને એ જોવાની ફરજ પડે છે કે જમીનના કાયદેસર સંપાદનનો આશરો લેવાને બદલે, આ કેસમાં પ્રતિવાદીઓએ કમ્પાઉન્ડ વોલ તોડી પાડવા માટે આગળ વધ્યા છે... તે પણ અરજદારને કોઈ વળતર ચૂકવ્યા વિના. આમ, પ્રતિવાદીઓએ કાયદાની જોગવાઈઓ વિરુદ્ધ અને તેના દાંતમાં રહીને કાર્ય કર્યું છે... જેણે કલમ 300A હેઠળ ગેરંટીકૃત અરજદારના બંધારણીય અધિકારનું પણ ઉલ્લંઘન કર્યું છે," કોર્ટે નિષ્કર્ષ કાઢ્યો.