નામ બદલવા માટે સિવિલ કોર્ટના હુકમનામાનું સ્થાન ગેઝેટ નોટિફિકેશન લઈ શકે નહીં: અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટ

નામ બદલવા માટે સિવિલ કોર્ટના હુકમનામાનું સ્થાન ગેઝેટ નોટિફિકેશન લઈ શકે નહીં: અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટ.

અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટની એક ડિવિઝન બેન્ચે તાજેતરમાં જ ઉત્તર પ્રદેશ બોર્ડ ઓફ હાઈસ્કૂલ એન્ડ ઈન્ટરમીડિયેટ એજ્યુકેશનને સિવિલ કોર્ટના ઘોષણા વિના વિદ્યાર્થીનું નામ તેના શૈક્ષણિક પ્રમાણપત્રોમાં બદલવાનો નિર્દેશ આપતો સિંગલ જજ બેન્ચનો નિર્ણય રદ કર્યો હતો.

જિજ્ઞા યાદવ (સગીર) (ગાર્ડિયન/ફાધર હરિ સિંહ દ્વારા) વિરુદ્ધ સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ સેકન્ડરી એજ્યુકેશન અને અન્ય (2021) કેસમાં સુપ્રીમ કોર્ટના ચુકાદાનો ઉલ્લેખ કરતા , ડિવિઝન બેન્ચે ઠરાવ્યું કે નામ બદલવાની કાયદેસર રીતે બંધનકર્તા ઘોષણા માટે સિવિલ કોર્ટના હુકમનામાની જરૂર છે, અને સરકારી ગેઝેટમાં માત્ર પ્રકાશન શૈક્ષણિક પ્રમાણપત્રો સહિત સત્તાવાર રેકોર્ડમાં ફેરફાર કરવા માટે પૂરતું નથી.

મુખ્ય ન્યાયાધીશ અરુણ ભણસાલી અને ન્યાયાધીશ ક્ષિતિજ શૈલેન્દ્રની બેન્ચે સ્પષ્ટતા કરી કે ગેઝેટ નોટિફિકેશન અને સિવિલ કોર્ટનો હુકમનામું અલગ અલગ હેતુઓ પૂરા પાડે છે, અને જ્યારે તેઓ એકબીજાના પૂરક હોઈ શકે છે, ત્યારે તેઓ એકબીજાને બદલી શકાતા નથી.

જે પરિસ્થિતિઓમાં બંધનકર્તા ઘોષણા અથવા અમલ જરૂરી હોય, ત્યાં સિવિલ કોર્ટનો હુકમનામું આવશ્યક છે," બેન્ચે ભાર મૂક્યો.

ઉત્તર પ્રદેશ બોર્ડ ઓફ હાઇ સ્કૂલ એન્ડ ઇન્ટરમીડિયેટ એજ્યુકેશન દ્વારા ઉમેદવારનું શૈક્ષણિક પ્રમાણપત્રોમાં નામ બદલવાના નિર્દેશ આપતા સિંગલ જજના આદેશ સામે અપીલ દાખલ કરવામાં આવી હતી. અપીલને મંજૂરી આપી અને આદેશને બાજુ પર રાખ્યો, જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે નવું નામ મેળવવા માટે ન્યાયિક માન્યતા જરૂરી છે.

રિટ અરજદાર, મોહમ્મદ સમીર રાવ, જે મૂળ શાહનવાઝ તરીકે ઓળખાતા હતા, તેમણે પોતાનું નવું નામ દર્શાવતું ગેઝેટ નોટિફિકેશન મેળવ્યું હતું અને તેમના શૈક્ષણિક રેકોર્ડમાં અનુરૂપ અપડેટની માંગ કરી હતી. જોકે, બોર્ડે નિયમનકારી પ્રતિબંધોનો ઉલ્લેખ કરીને તેમની વિનંતીને નકારી કાઢી હતી.

રાવે આને સિંગલ-જજની બેન્ચ સમક્ષ પડકાર્યો, જેણે તેમના પક્ષમાં ચુકાદો આપ્યો, અને કહ્યું કે નામ બદલવા પરના પ્રતિબંધો મૂળભૂત અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે.

જોકે, ડિવિઝન બેન્ચે ચુકાદો આપ્યો કે ગેઝેટ નોટિફિકેશન, જે મુખ્યત્વે જાહેર નોટિસ છે, તેમાં સિવિલ કોર્ટના હુકમનામા જેટલું બંધનકર્તા કાનૂની બળ નથી.

તેમાં સમજાવવામાં આવ્યું હતું કે નાગરિક હુકમનામું કાયદેસર રીતે લાગુ પાડી શકાય તેવા આદેશ તરીકે કાર્ય કરે છે, જે સુનિશ્ચિત કરે છે કે નામમાં ફેરફાર યોગ્ય ન્યાયિક ચકાસણી દ્વારા ચકાસવામાં આવે છે. તેમાં ચેતવણી આપવામાં આવી હતી કે ફક્ત ગેઝેટ સૂચનાઓના આધારે ફેરફારોને મંજૂરી આપવાથી એક અનિયંત્રિત પ્રક્રિયા થઈ શકે છે જ્યાં વ્યક્તિઓ વારંવાર સત્તાવાર રેકોર્ડમાં તેમની ઓળખ બદલી નાખે છે.

"કોઈ એવી પરિસ્થિતિની કલ્પના કરી શકે છે જ્યાં કોઈ વ્યક્તિ પાસે ચોક્કસ ઓળખ દસ્તાવેજો હોય, જેમ કે આધાર કાર્ડ, મતદાર ઓળખ કાર્ડ, પાન કાર્ડ વગેરે, જેમાં ચોક્કસ નામનો ઉલ્લેખ હોય જેના આધારે તેણે હાઇસ્કૂલ અને ઇન્ટરમીડિયેટ પરીક્ષાઓ આપી હતી અને પ્રમાણપત્રો મેળવ્યા હતા. ચોક્કસ વર્ષો પછી, ઉપરોક્ત વ્યક્તિ નવું નામ મેળવવા માંગે છે અને ફરીથી નવું આધાર કાર્ડ, મતદાર ઓળખ કાર્ડ, પાન કાર્ડ, વગેરે મેળવે છે. તેના આધારે, ભલે, એક યા બીજા કારણોસર, બોર્ડ તેના નવા નામનો સમાવેશ કરીને નવા શૈક્ષણિક પ્રમાણપત્રો જારી કરે, પછી, જો થોડા સમય પછી, તે વ્યક્તિ ત્રીજું નામ મેળવવા માંગે છે અને ફરીથી તે ત્રીજા નવા નામમાં જારી કરાયેલા નવા ઓળખ દસ્તાવેજો મેળવે છે અને ફરીથી બોર્ડનો સંપર્ક કરે છે, તો આવી કાર્યવાહી એક અનંત પ્રક્રિયા બની જશે," કોર્ટે ભારપૂર્વક સમજાવ્યું કે બોર્ડ પર આવી જવાબદારી લાદી શકાતી નથી, ખાસ કરીને જ્યારે તે કાયદાકીય નિયમોની વિરુદ્ધ હોય.

ડિવિઝન બેન્ચે સિંગલ-જજ બેન્ચની ટીકા કરી હતી કે તેમણે બોર્ડના નિયમો વાંચીને અને ભારત સરકાર અને યુપી સરકાર ઓળખ સંબંધિત ઓળખ દસ્તાવેજો બનાવવાના અંતને પ્રાપ્ત કરવા માટે સાથે મળીને કામ કરે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે યોગ્ય કાનૂની અને વહીવટી માળખા બનાવવા માટે કારોબારી નિર્દેશો જારી કરીને તેના અધિકારક્ષેત્રનો ઉપયોગ કર્યો હતો. તેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ ફક્ત કાયદાકીય/કાર્યકારી ક્ષેત્રમાં નીતિગત બાબતો છે.

વધુમાં, તેમાં એવું ઠરાવ્યું હતું કે ચોક્કસ વહીવટી હુકમને ધ્યાનમાં રાખીને, કોઈપણ નિયમનને મનસ્વી, ગેરબંધારણીય અને/અથવા બંધારણ દ્વારા બાંયધરીકૃત મૂળભૂત અધિકારનું ઉલ્લંઘન કરનાર તરીકે વાંચવાનો અથવા તેને રદ કરવાનો અધિકારક્ષેત્ર ફક્ત યોગ્ય કેસોમાં ડિવિઝન બેન્ચ પાસે છે.

ડિવિઝન બેન્ચને રિટ પિટિશનમાં કોઈ યોગ્યતા મળી ન હતી અને તેથી, તેમણે ઠરાવ્યું કે સિંગલ જજ બેન્ચના નિર્ણયને જાળવી રાખી શકાય નહીં. 

કેસનું શીર્ષક: યુપી રાજ્ય અને 2 અન્ય વિરુદ્ધ મોહમ્મદ સમીર રાવ અને 3 અન્ય.

ચુકાદો અહીંથી ડાઉનલોડ કરો.