પત્નીના નામે ખરીદેલી મિલકતનો વાસ્તવિક માલિક કોણ હશે, હાઇકોર્ટે આપ્યો મોટો નિર્ણય

પત્નીના નામે ખરીદેલી મિલકતનો વાસ્તવિક માલિક કોણ હશે, હાઇકોર્ટે આપ્યો મોટો નિર્ણય.

હાઈકોર્ટનો નિર્ણય: ઘણીવાર એવું જોવા મળે છે કે પતિ તેની પત્ની માટે કંઈક ને કંઈક ખરીદતો રહે છે અને મોટાભાગની વસ્તુઓ પર બંનેનો અધિકાર હોય છે. પરંતુ જ્યારે પતિ પત્નીના નામે મિલકત કે ઘર ખરીદે છે, ત્યારે બંનેમાંથી કોને માલિકી હકો મળશે તે એક મોટો પ્રશ્ન છે. ઘણા લોકો આવી મિલકતમાં કાનૂની અધિકારોથી અજાણ હોય છે. હાઇકોર્ટે આવા જ એક કેસમાં મોટો નિર્ણય આપ્યો છે, જેમાં કોર્ટે પત્નીના નામે ખરીદેલી મિલકત પર માલિકી હકોને મંજૂરી આપી દીધી છે.

 (પત્નીના મિલકત અધિકારો). નાણાકીય બાબતોમાં, પતિ અને પત્ની ઘણીવાર સાથે મળીને નિર્ણયો લે છે અને નાણાકીય બાબતો માટે યોજના પણ બનાવે છે. ઘર કે મિલકત (મહિલા મિલકત અધિકારો) ખરીદવાના કિસ્સામાં પણ આવું થાય છે અને ઘણી વખત મિલકત પત્નીના નામે ખરીદવામાં આવે છે. આવી મિલકતમાં પતિ-પત્નીમાંથી કોને કાયદેસર માલિકીનો અધિકાર હશે તે અંગે હાઈકોર્ટે એક મહત્વપૂર્ણ નિર્ણય આપ્યો છે, જે તમારા માટે જાણવું ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટનો ઐતિહાસિક નિર્ણય- 

અલ્હાબાદ હાઈકોર્ટે એક કેસમાં પોતાનો ચુકાદો આપ્યો જેમાં એક વ્યક્તિએ તેના મૃત પિતાની મિલકત પર સહ-માલિકીનો દાવો કર્યો હતો. કોર્ટે આ સમય દરમિયાન કહ્યું કે ભારતીય પુરાવા કાયદાની કલમ 114 હેઠળ, વ્યક્તિની પત્નીના નામે ખરીદેલી મિલકત પરિવારના હિતમાં ગણી શકાય. આ પાછળનું કારણ એ છે કે સામાન્ય રીતે પતિ તેની પત્નીના નામે મિલકત ખરીદે છે કારણ કે તે પરિવારના કલ્યાણ માટે આવું કરે છે. વધુમાં, પત્ની પાસે સામાન્ય રીતે આવકનો પોતાનો અલગ સ્ત્રોત હોતો નથી અને તેથી તેણીને મિલકતની સહ-માલિક ગણી શકાય.

યોગ્ય પુરાવા રજૂ કરવા જરૂરી છે

હાઈકોર્ટે એવો પણ ચુકાદો આપ્યો હતો કે જ્યાં સુધી એ સાબિત ન થાય કે મિલકત પત્નીની અંગત કમાણીમાંથી ખરીદવામાં આવી છે, ત્યાં સુધી તે પતિની કમાણીમાંથી ખરીદવામાં આવી હોવાનું માનવામાં આવશે. આ કેસ સૌરભ ગુપ્તા દ્વારા દાખલ કરવામાં આવ્યો હતો, જેમાં તેમણે તેમના પિતા દ્વારા ખરીદેલી મિલકત (સ્વ-કમાણી મિલકત અધિકારો) ના એક ક્વાર્ટર પર સહ-માલિકીનો દાવો કર્યો હતો. તેણે દલીલ કરી હતી કે મિલકત તેના મૃત પિતાની હતી અને તે તેની માતા ઉપરાંત મિલકતમાં હિસ્સેદાર હતો. કેસની સુનાવણી કરતી વખતે, કોર્ટે ચુકાદો આપ્યો કે આવા કિસ્સાઓમાં યોગ્ય પુરાવા રજૂ કરવા જરૂરી છે.

સૌરભ ગુપ્તાએ નીચલી કોર્ટના નિર્ણય સામે હાઈકોર્ટમાં અપીલ કરી. કોર્ટે આ કેસમાં સૌરભની માતાને પ્રતિવાદી પક્ષ તરીકે ગણી. સૌરભે એક અરજી દાખલ કરી હતી જેમાં તેણે મિલકત (પત્નીના મિલકત અધિકારો) કોઈપણ ત્રીજા વ્યક્તિને ટ્રાન્સફર કરવા પર પ્રતિબંધ મૂકવાની માંગ કરી હતી. આ દરમિયાન સૌરભની માતાએ લેખિત નિવેદન આપ્યું. તેમાં તેણીએ કહ્યું હતું કે તેણી પાસે આવકનો કોઈ સ્વતંત્ર સ્ત્રોત ન હોવાથી તેના પતિએ તેને મિલકત ભેટ તરીકે આપી હતી. આ નિવેદનને ધ્યાનમાં રાખીને, કોર્ટે કેસની વધુ સુનાવણી કરી.

હાઇકોર્ટે મિલકતના ટ્રાન્સફરને રોકવાનો આદેશ આપ્યો -

નીચલી કોર્ટે આ મિલકત સંબંધિત કેસમાં દાખલ કરેલી અરજીને ફગાવી દીધી હતી, જેમાં મિલકતના ટ્રાન્સફરને રોકવાની માંગ કરવામાં આવી હતી. આ પછી, અરજદાર સૌરભે હાઇકોર્ટ (SC મિલકત અધિકાર નિર્ણય) માં અપીલ કરી. આ અપીલ પર સુનાવણી કરતી વખતે, હાઇકોર્ટે કહ્યું કે જો કોઈ પતિએ તેની પત્નીના નામે મિલકત ખરીદી હોય, તો તે પતિની વ્યક્તિગત આવકમાંથી ખરીદી હોવાનું માનવામાં આવશે. આનું કારણ એ છે કે પત્ની પાસે સામાન્ય રીતે કમાણીનું પોતાનું સાધન હોતું નથી. આવા કિસ્સાઓમાં મિલકતને સંયુક્ત કુટુંબની મિલકત તરીકે ગણવામાં આવશે. આ સ્થિતિમાં, કોર્ટે મિલકત વેચવા અથવા ત્રીજા પક્ષને સોંપવાથી રોકવાનો આદેશ આપ્યો.

પતિની મિલકત પર પત્નીનો અધિકાર -

ભારતીય કાયદા મુજબ, જ્યાં સુધી પતિ જીવિત હોય ત્યાં સુધી પત્નીનો તેના પતિ દ્વારા મહેનત દ્વારા મેળવેલી મિલકત પર કોઈ અધિકાર નથી. પતિના મૃત્યુ પછી જ પત્નીને મિલકત પર અધિકાર મળે છે. આ અંતર્ગત, ૧૯૫૬ના હિન્દુ ઉત્તરાધિકાર અધિનિયમ હેઠળ, પત્નીને પૈતૃક મિલકતમાં પુત્ર તરીકે સમાન અધિકાર છે, પરંતુ આ અધિકાર ફક્ત પતિની પૈતૃક મિલકત પૂરતો મર્યાદિત છે અને પતિ દ્વારા તેની કમાણીમાંથી મેળવેલી મિલકત સુધી નહીં.

પતિના મૃત્યુ પછી, જો પત્ની એકમાત્ર વારસદાર હોય, તો તેણીને પૈતૃક મિલકતનો એક ચતુર્થાંશ હિસ્સો (પૈતૃક મિલકતના હકો) મળે છે, પરંતુ જો બાળકો હોય, તો તેમને ભાગલા મુજબ અલગ હિસ્સો મળશે. વધુમાં, જો પતિએ વસિયતનામા બનાવ્યા હોય, તો મિલકતનું વિતરણ તે જ વસિયતનામા મુજબ કરવામાં આવશે.

વસિયતનામાના કિસ્સામાં આ જોગવાઈ છે -

એક મહત્વપૂર્ણ મુદ્દો એ છે કે જો મિલકત પત્નીના નામે ખરીદવામાં આવે છે, તો તે મિલકત (પતિની મિલકત પર હક) પર તેનો શું અધિકાર રહેશે. આ સંદર્ભમાં, હાઈકોર્ટે કેટલાક નિર્દેશો પણ જારી કર્યા છે જે મુજબ પત્ની મિલકત પર અધિકાર મેળવી શકે છે જો તે સાબિત થાય કે તેની કમાણી પણ તેના નામે ખરીદેલી મિલકતમાં ફાળો આપે છે.

જો આ સાબિત ન થઈ શકે, તો પતિની કમાણીને વાસ્તવિક મિલકતની ખરીદી તરીકે ગણવામાં આવશે. પતિની ઇચ્છા મુજબ પત્ની પણ મિલકત પર અધિકાર મેળવી શકે છે. જો પત્નીનું નામ વસિયતમાં ન હોય, તો તેને પતિની સ્વ-અર્જિત મિલકત પર કોઈ અધિકાર મળશે નહીં. મોટાભાગના આવા કિસ્સાઓમાં, કોર્ટ પતિની ઇચ્છા અને કાનૂની જોગવાઈઓના આધારે મિલકતના વિભાજનનો નિર્ણય લે છે.

ચુકાદાની નકલ માટે અહીં ક્લિક કરો