સંપત્તિના પૂર્વઅધિકાર સાથેના સમાધાન ડિક્રી માટે નોંધણી અથવા સ્ટેમ્પ ડ્યુટી ફરજિયાત નહીં: સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક નિર્ણય

સંપત્તિના પૂર્વઅધિકાર સાથેના સમાધાન ડિક્રી માટે નોંધણી અથવા સ્ટેમ્પ ડ્યુટી ફરજિયાત નહીં: સુપ્રીમ કોર્ટનો ઐતિહાસિક નિર્ણય.

સુપ્રીમ કોર્ટે તાજેતરમાં તેના મહત્ત્વપૂર્ણ ચુકાદામાં જણાવ્યું છે કે, જે ડિક્રી પૂર્વઅધિકાર ધરાવતી સંપત્તિ માટે છે અને જેમાં કોઈ નવો અધિકાર હસ્તાંતરણ કરવામાં આવતો નથી, તે માટે નોંધણી અથવા સ્ટેમ્પ ડ્યુટી ફરજિયાત નથી. આ ચુકાદા કર્યે નાગરિકો માટે વિશાળ રાહત લાવી છે, ખાસ કરીને તેવા કિસ્સાઓમાં જ્યાં સમાધાન દ્વારા તેમના કાયદાકીય અધિકારોની પુષ્ટિ થાય છે.

મામલાની પૃષ્ઠભૂમિ

આ કેસમાં, અરજદાર મકાનમાલિક હતો અને તે લાંબા સમયથી જમીનની માલિકી અને કબજામાં હતો. 2013માં, વિરોધ પક્ષે ત્રીજા પક્ષને જમીન વેચવાનો પ્રયાસ કર્યો, જેના કારણે જમીન ઉપરના કબજાને લઈને વિવાદ ઊભો થયો. આ પરિસ્થિતિને લઈને અરજદારે કોર્ટમાં ફરીયાદ દાખલ કરી હતી, જેમાં પોતાનું કાયદાકીય હક સાબિત કરવા અને કાયમી પ્રતિબંધ મેળવવા વિનંતી કરી હતી.

કોર્ટ પ્રક્રિયામાં, બંને પક્ષો વચ્ચે સમાધાન થયું અને નેશનલ લોક અદાલત દ્વારા સમાધાન ડિક્રી પાસ કરવામાં આવી. આ ડિક્રીમાં અરજદારને જમીન ઉપરનો હક કાયદાકીય રીતે મળ્યો, અને વિરોધ પક્ષે તેના કબજામાં હસ્તક્ષેપ ન કરવાનું માન્ય કરાવ્યું.

જરૂરી મુદ્દાઓ પર સુપ્રીમ કોર્ટનું નિવેદન

સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે સંપત્તિ સાથે જોડાયેલી ડિક્રી માટે નોંધણી અને સ્ટેમ્પ ડ્યુટીના મુદ્દા અલગ છે. નોંધણી ફરજિયાત છે કે નહીં તે માટે રજિસ્ટ્રેશન એક્ટ, 1908ના કલમ 17(2)(vi)ને આધારભૂત બનાવવામાં આવ્યો. આ ધારા મુજબ, કોર્ટની કોઈપણ ડિક્રી, જે માત્ર સમાધાન પર આધારિત છે અને જે નવા અધિકાર નથી બનાવતી, તે નોંધણી માટે ફરજિયાત નથી.

સમાધાન ડિક્રી માટે સ્ટેમ્પ ડ્યુટી કેમ લાગુ પડતી નથી?

સુપ્રીમ કોર્ટે સ્પષ્ટ કર્યું કે જો ડિક્રી હેઠળ મકાનમાલિકીનો માત્ર પુન:દાવો થાય છે અને નવો અધિકાર સૃષ્ટિ થતો નથી, તો તે સ્ટેમ્પ ડ્યુટી હેઠળ નહીં આવે. આ માટે, ઇન્ડિયન સ્ટેમ્પ એક્ટ, 1899ની ધારા 3ને આવરી લેવામાં આવી હતી, જેમાં કોર્ટની ડિક્રી સ્ટેમ્પ ડ્યુટી લાગુ પડતી ડોક્યુમેન્ટની શ્રેણીમાં નથી ગણાતી.

અન્ય સમાન કેસોનો ઉલ્લેખ

કોર્ટના આ ચુકાદામાં અગાઉના ઘણા કેસોનો પણ ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો. "Mohd Yusuf v. Rajkumar" અને "Bhoop Singh v. Ram Singh" જેવા કેસોમાં સમાધાન ડિક્રી માટે નોંધણી ફરજિયાત છે કે નહીં તે અંગે સ્પષ્ટતા કરવામાં આવી હતી.

ન્યાયાલયના મુખ્ય અવલોકનો

1. કાયદાકીય અધિકારની પુષ્ટિ:

જો ડિક્રી પૂર્વઅધિકારને સ્વીકારતી હોય, તો તે માટે નોંધણીની ફરજ નથી.

2. નવા અધિકારના સર્જનનો અભાવ:

સમાધાન ડિક્રી દ્વારા નવા અધિકારનો સર્જન ન થાય ત્યાં સુધી તે નોંધણી અને સ્ટેમ્પ ડ્યુટીથી મુક્ત રહેશે.

3. માલિકીના હક્ક પર આધાર:

સમાધાન ડિક્રીનો મુખ્ય હેતુ માલિકીના હકની પુષ્ટિ કરવા છે, નવો હક બનાવવા માટે નહીં.

આ ચુકાદાનો નાગરિકોને લાભ

આ નિર્ણયથી નાગરિકોને ઘણી રાહત મળશે. ખાસ કરીને તેવા કેસોમાં, જ્યાં કોર્ટ સમાધાન દ્વારા કાયદાકીય અધિકારોને સ્પષ્ટ કરે છે અને નવો બોજ દાખલ કરવાનું ટાળે છે.

નાગરિકો નબળા કેસોમાં વધુ ખર્ચના ભય વિના કાયદા હેઠળ ન્યાય મેળવી શકે છે.

જે જમીન અને અન્ય અસ્થિર સંપત્તિ પર નાગરિકો પોતાનો અધિકાર સાબિત કરવા માંગે છે, તેઓ આ ચુકાદાથી પ્રેરણા મેળવી શકે છે.

પરિણામ અને ભવિષ્ય માટેનો માર્ગ

સુપ્રીમ કોર્ટના આ ઐતિહાસિક ચુકાદા દ્વારા નાગરિકોને તેમના કાયદાકીય અધિકારોની પુષ્ટિ કરવા માટે એક સ્પષ્ટ માર્ગદર્શન મળ્યું છે. જમિન અને સંપત્તિના વિવાદોના ઉકેલ માટે હવે

 નાગરિકો વધુ સાહજિક રીતે આગળ વધી શકશે.

મૂળ સમાચાર માટે અહીં ક્લિક કરો.

Click here to read/download the judgment

Share this post: